Zondag rustdag of werkdag?

Ondernemer Gianni Daems en Luc Ardies van Buurtsuper.be schuiven de benen onder tafel. Ook general manager Eline David en legal counsel Lies Planckaert van NOWJOBS – de werkgeversapp om studenten en flexi-jobbers te vinden – sluiten aan. Ze krijgen een prangende vraag voorgeschoteld: wat heeft de toekomst in petto nu zondagsarbeid volop aan een opmars bezig is?

Als franchisenemer van vier Albert Heijn-vestigingen sprong Gianni alvast mee op de kar. Twee van zijn winkels zijn elke dag open van ‘s ochtends tot ‘s avonds, óók op zondag. 

Gianni Daems: “De centrumwinkels in Gent en Antwerpen bevinden zich in toeristische hotspots. Op zondagen is het daar aanzienlijk drukker. Zeker in de namiddag, wanneer veel studenten op weg naar hun kot hun boodschappen komen doen. Als onze Albert Heijn dan niet open zou zijn, zouden al die klanten naar de concurrentie gaan. We hebben er dus een extra omzetdag bijgekregen, terwijl de drukte op gewone weekdagen onveranderd is gebleven."

"De twee baanwinkels, in Ninove en Dendermonde, zijn op zondag open tot 12 uur. Als we kijken naar de omzetdruk per uur, scoren die voormiddagen ook daar behoorlijk hoog. In de baanwinkels doen klanten op zondag vooral de snelle boodschappen voor de dag zelf. Doorgaans kopen ze daarbij wel meer producten waar veel marge op zit, bijvoorbeeld uit de bakkerij.” 

Gianni Daems: “Onze vaste medewerkers hebben één vrije dag in de week en één vrije dag in het weekend. Op jaarbasis hebben ze recht op twaalf vrije weekends, zonder dat ze daar verlof voor moeten inzetten. Daarnaast vullen we aan met flexi-jobbers en jobstudenten."

"In de centrumvestigingen vertegenwoordigen zij zo’n 40-45%, in de baanwinkels is 30% flexibel. In de steden is het nu eenmaal makkelijker om zulke profielen te vinden. Zeker in een studentenstad zoals Gent. In Dendermonde en Ninove vinden we bijna uitsluitend studenten in het weekend. Op gewone weekdagen steunen we daar dus vooral op flexi-jobbers.” 

Eline David: “Die tendens zien we ook terug in de cijfers. Op zondag zijn er 20% meer vacatures dan tijdens de week. Opvallend: relatief gezien grijpen jobstudenten vaker naar vacatures op zondag. Maar liefst 44% van de studenten solliciteert voor zondagsvacatures, ten opzichte van 40% op andere weekdagen."

"Bij flexi-jobbers zien we net het tegenovergestelde. Zondagen zijn voor hen nog steeds een beetje ‘heilig’. Dat is zeker het geval voor gepensioneerden, die steeds vaker de weg vinden naar flexi-werk. Van die groep is slechts 11% actief op zondag. We kunnen dus concluderen dat zondagen echt in trek zijn bij studenten. Het goede nieuws voor winkeluitbaters is dat dit ook kostenefficiënt is!” 

Lies Planckaert: “De verplichte sluitingsdag voor de retail wordt afgeschaft. Maar let op: dat betekent niet dat het verbod op zondagsarbeid ook opeens teniet wordt gedaan en iedereen zomaar op zondag mag werken. Dat zijn twee aparte wetgevingen. Al kunnen we natuurlijk wel verwachten dat de arbeidswetgeving snel zal volgen."

"Ook het verbod op nachtarbeid wordt trouwens afgeschaft. En ‘nachtarbeid’ begint pas vanaf middernacht in de plaats van om 20 uur. Op zich heel interessant, want daardoor kunnen winkels – zeker in centrumsteden – openblijven tot 21 uur.” 

Luc Ardies: “Op het eerste gezicht ziet het er inderdaad vrij gunstig uit voor onze sector. Het regeerakkoord spreekt over liberalisering van de openingsuren, voorlopig wel zonder grote aanpassingen in de sociale wetgeving. In het verleden schoof de regering bij dergelijke beslissingen het sociale aspect bewust door naar sociale partners. Daardoor hebben we binnen ons paritair comité het overloon voor zondagsarbeid altijd op nul kunnen houden. Bij grote ketens daarentegen gaat dat al snel naar 200 tot 300%, waardoor zij tot op vandaag nooit zijn opengegaan op zondag."

"Komt daar verandering in? Dat houden we voorlopig in het midden. Op dit moment zijn de vakbonden aan het onderhandelen om de loonkostprijs voor de ketens te beperken. Als daar een compromis valt waardoor zondagloon ook voor hen te rentabiliseren valt, dan gaan de zelfstandige kleinhandels dat zeker voelen. Want vandaag hebben we daar het monopolie.” 

Eline David: “Klopt. Toch hoeft de retail niet te vrezen. We kunnen van een flexi-jobtsunami spreken. Sinds 2018 zien we jaar na jaar een verdubbeling van het aantal flexi-jobbers dat zich registreert op onze app en er zijn meer sollicitaties dan vacatures. Waar ‘bijverdienen’ vroeger een negatieve connotatie had – 'dat is iets wat je doet als je niet rondkomt' – merken we nu dat flexi-jobbers net trots zijn dat ze jobs combineren."

"De helft van hen is hoger opgeleid en kiest er bewust voor om te proeven van een andere job. Het flexi-statuut maakt het voor heel wat mensen mogelijk om vaardigheden te ontwikkelen in andere sectoren. Dat komt de arbeidsmobiliteit en het aantal burn-outs gegarandeerd ten goede. De retail blijft in dat verhaal een populaire speler, omdat flexi-werk in die sector al volledig geïntegreerd is in het personeelsbeleid.” 

Luc Ardies: “Je personeelskost is je enige speelveld wat rentabiliteit betreft. Al de rest – de prijszetting, energiekosten, huur en alle andere zaken waar je als franchisenemer geen invloed op hebt – kan je niet of nauwelijks sturen. Onze recente rentabiliteitsanalyse, die we bij 380 zelfstandige supermarkten uitvoerden, wijst uit dat de mediaan van de verhouding personeelskost over brutomarge 62,75% bedraagt."

"Dat betekent dat die bij de helft van de ondernemingen zelfs hoger is! Gecontroleerd en slim met die kost omspringen, is dus absoluut noodzakelijk om rendabel te zijn. Als retailer heb je daarom een evenwichtige personeelsmix nodig: een kern van vaste, betrouwbare en verantwoordelijke medewerkers, aangevuld met een poule van flexi-jobbers en jobstudenten om op terug te vallen.” 

Gianni Daems: “Al rijst dan natuurlijk wel de vraag hoe ver je daarin kan gaan. Op een bepaald moment was de verhouding in onze Albert Heijn 30% vast en 70% flexibel. Dat was niet meer in balans, merkten we. Want hoe meer druk van de flexibele schil, hoe meer druk er ook terechtkomt op de schouders van vaste medewerkers en leidinggevenden.” 

Eline David: “De mate waarin je die flexibele schil kan stretchen, is voor elke ondernemer anders. Hoeveel kan je vaste laag verdragen? Hoe sterk is je basis? Wat kunnen je managers aan? In de praktijk merken we dat 60% vast en 40% flexibel meestal wel werkt. Tja, een moeilijk evenwicht. NOWJOBS heeft daarom een app ontwikkeld die je een overzicht geeft van hoe je mix in elkaar zit. Want daar zit volgens ons de toekomst: van dag tot dag optimaal spelen met dat evenwicht, afhankelijk van de noden.” 

Flexi-jobbers en jobstudenten vormen vandaag een waardevolle tandem voor supermarktuitbaters. Ze bieden niet alleen de nodige flexibiliteit om zondagopeningen rendabel te maken, maar zorgen ook voor een frisse dynamiek op de winkelvloer. Studenten zijn vlot inzetbaar op piekmomenten, terwijl flexi-jobbers ervaring en stabiliteit meebrengen. Voor ondernemers betekent dat: meer armslag, een veerkrachtige personeelsplanning en een personeelsmix die wérkt. Kortom: een win-win, zowel op menselijk als economisch vlak.