Lokale blik op onze voedselketen

Als Vlaams minister van onder andere Landbouw en Economie heb je een goed zicht op de lokale troeven van Vlaanderen. Met welk lekkers mogen we zeker uitpakken?

Jo Brouns: “Als burgemeester van Kinrooi tip ik natuurlijk onze heerlijke asperges (lacht). Bij de start van het aspergeseizoen zakken liefhebbers uit alle uithoeken van ons land naar Kinrooi af voor het witte goud. Er is de laatste tijd heel wat commotie over de kloof tussen het platteland en de stad. Wel, op zo’n moment is van die kloof niets te merken. Voedsel verbindt ons. Naast het economische aspect is er ook nog altijd het maatschappelijke verhaal: de verbinding tussen de consument en de producent. Daar moeten we nog meer op inzetten.” 

Waarom is het zo belangrijk om die lokale producten nog meer in de kijker te zetten?

Jo Brouns: “Onze (Limburgse) fruitkwekers hebben het op dit moment erg moeilijk. De landbouw is geen typische economische sector. Je specialiseert je in wat je goed kan in een gunstig klimaat, maar als de internationale omstandigheden tegenzitten – denk aan een exportban naar Rusland – dan krijg je het snel heel moeilijk."

"Als je een appelboomgaard hebt, kan je niet zomaar zeggen: “Ik ga mijn appels eens een jaartje niet plukken.” Net zoals een melkboer niet kan zeggen: “Ik ga mijn koeien eens een paar weken niet melken want de melkprijs staat te laag.” Dat maakt van onze landbouwers prijsnemers en geen prijszetters. Daar hebben we helaas nog altijd geen oplossing voor gevonden. Het blijft dus belangrijk om die lokale producten en diensten in de consumenten-kijker te zetten.”

Wat zijn je ambities als minister op dat vlak?

Jo Brouns: “In het kader van de voedselstrategie lopen er een aantal projecten. Van het uitbouwen van sociale distributieplatformen zodat iedereen toegang heeft tot lokale kwaliteitsvoeding tot de catering in de publieke ruimte zoals scholen, ziekenhuizen en woonzorgcentra. Ik kijk altijd in de fruitmand in overheidsgebouwen en foeter steevast als ik daar Pink Lady’s zie liggen. Het lokale moet terug meer gewicht krijgen.

"Is het wel zo wenselijk dat we de interne markt tot in het absurde doortrekken in het voordeel van Nieuw-Zeelandse appels, terwijl je langs de andere kant met de Green Deal het omgekeerde wil stimuleren? Sowieso verwacht ik veel van overheden als het over voeding gaat: wat wij in de ziekenhuizen, de rusthuizen of de scholen aanbieden is vaak niet wat wij onder gezonde voeding verstaan. Dat moet echt anders.”

Je vertelde in een interview met de Boerenbond dat ‘Vlaanderen goed op weg is om het Silicon Valley van de voedselproductie te worden’. Welke technologische innovaties zijn er vandaag al en waar gaan we naartoe?

Jo Brouns: “We hebben in Vlaanderen en Nederland een sterke driehoek om aan innovatie te doen in de brede agrovoedingsketen: sterke landbouwbedrijven met hoog opgeleide landbouwers, befaamde onderzoeksinstellingen en toonaangevende verwerkingsbedrijven. In de landbouw staan we voor ‘laptops und lederhosen’: het herontdekken van traditie in combinatie met technologische vooruitgang."

"Denk bijvoorbeeld aan het belang van de bodem dat we nu collectief herontdekken als wapen tegen de droogte en de klimaatverandering. Wat zijn de factoren die je als landbouwondernemer zelf weer onder controle kan krijgen? De mogelijke antwoorden zijn carbon farming, bodembiologie, minder bewerkingen… Tegelijk zie je een indrukwekkende technologische vooruitgang op het vlak van precisielandbouw. De tractor is vandaag ondenkbaar zonder GPS. En zelfrijdende robots laden duizenden metingen in speciale taakkaarten waardoor de landbouwer steeds nauwkeuriger weet waar te bemesten, te bestrijden, extra kalk te strooien ...”

Ondanks de technologische vooruitgang, is hoeveverkoop voor veel boeren niet simpel. Wijken zij best uit naar de buurtsupers? Of kijken we naar een en-enverhaal? 

Jo Brouns: “De euro van ons voedsel is een stoel met vier poten: productie, verwerking, distributie en marketing. Vier verschillende takken die specifieke vaardigheden vereisen. De korte keten is vandaag 1% van onze voedsel-euro’s, uiteraard moet dat cijfer omhoog, maar we moeten daar ook realistisch in zijn. Verkopen op een hoeve is iets waar veel tijd in kruipt. In de winkel staan, administratie, het FAVV, marketing …"

"De kracht van een supermarkt is dat die alle producten samenbrengt. Daar komt de en-enoplossing in beeld. Je hebt korteketenplatformen zoals Linked.Farm die ervoor zorgen dat korteketenondernemers in bepaalde regio’s hun assortiment meer gaan delen. En coöperatieven zoals Fairebel waarbij de boeren een deel van de marketinginspanning in de supermarkt doen. Zeg nu eerlijk, wie kan er beter een product verkopen dan de landbouwer zelf?”

Bij de opening van het aspergeseizoen stak Jo Brouns enthousiast een handje uit de mouwen op het veld van aspergeteler Johan Driessens in Kinrooi.

Heel wat buurtsupers zetten al in op die lokale producten, waarom zijn zij belangrijke spelers in dit verhaal?  

Jo Brouns: “Buurtsupers geven vandaag al het goede voorbeeld. Lokale producten zijn voor hen een manier om zich te onderscheiden. Carrefour profileert zich bijvoorbeeld sterk door hun samenwerking met lokale boeren. Voor een landbouwer is dat een radicale transformatie van zijn positie in de keten. Ook andere supermarkten zetten meer en meer in op hun rol in de verduurzaming van de landbouw."

"Eén van de projecten in het kader van de voedselstrategie is een matchmakingplatform dat VLAM zal oprichten, waar retailer en landbouwer elkaar kunnen vinden rond specifieke landbouwthema’s en innovatie. Het is een bal die in twee richtingen rolt.”

Via VLAM kan je je als buurtsuper of speciaalzaak ook kenbaar maken als een ‘Lekker van bij ons’-ambassadeur. Wat is daarvan de meerwaarde?  

Jo Brouns: “Ongeveer 60% van de Belgische consumenten geeft aan dat het land van herkomst een invloed heeft op de aankoopkeuze van verse voeding. Met het ambassadeurschap spelen buurtsupermarkten of  speciaalzaken hier makkelijk op in. Via het promo- en communicatiemateriaal dat aan dit ambassadeurschap gelinkt is, zetten ambassadeurs hun inspanningen in de kijker. Van raamstickers en toogdisplays tot digitaal materiaal voor online en offline media. Vaak kan de zelfstandige uitbater dit materiaal combineren met producten van leveranciers uit de streek. Die tandem is erg sterk.”

De consument moet natuurlijk ook mee.  Het ‘Lekker van bij ons’-platform van VLAM is immens populair. Hoe belangrijk zijn zo’n initiatieven?

Jo Brouns: “Met Lekker van bij ons wil VLAM goesting geven om met lokale producten aan de slag te gaan. We mogen best fier zijn op al het lekkers dat we hier in Vlaanderen voorgeschoteld krijgen door gemotiveerde landbouwers en enthousiaste verwerkers. Het platform biedt niet enkel gevarieerde recepten met producten van bij ons aan, maar zet daarnaast het verhaal achter lokale voeding zo veel mogelijk in de spotlights. De passie en vakkennis die producenten, verwerkers en chefs aan de dag leggen is ongelofelijk inspirerend.”

Moeten we als Vlaming fierder zijn op wat we kennen en kunnen in lokale landbouw?  

Jo Brouns: “Het lijkt erop dat andere landen – kijk naar Frankrijk en Italië – vaker én liever uitpakken met hun landbouw en lokale producten dan wij, ondanks we de meest innovatieve landbouwbedrijven ter wereld hebben. We mogen daar best fier op zijn. We zijn een klein land en onze welvaart is gebouwd op niches waar we in uitblinken. Als we bijvoorbeeld baggerwerken exporteren, dan is iedereen daar fier op, maar diepvriesgroenten of frieten zijn blijkbaar een groter probleem. De CO2-voetafdruk van een Vlaamse liter melk of de opbrengst van een hectare wortelen zijn vandaag al de beste van de wereld. In het buitenland zijn ze daar jaloers op hé, dat mogen we niet vergeten.”