Hoe is het gesteld met de zelfstandige buurtsuper?

Zelfstandige supermarkten zijn doorgaans voor slechts 29% in het bezit van de aandeelhouders en worden voor 71% gefinancierd door schuldeisers. Deze lage solvabiliteit en het aantal kortetermijnschulden maken de situatie precair.

Een algemeen aanvaard evenwicht van 40% eigen vermogen in de financieringsstructuur zou zorgen voor een gezondere situatie op het vlak van solvabiliteit. Daarnaast blijkt dat 6,94% zelfs een negatief eigen vermogen kent. Het aantal verliesbedrijven bedroeg in 2022 28,39%.

De vergelijking tussen de 22 grotere zelfstandige supermarkten, die wettelijk verplicht zijn om een volledige balansaangifte te doen, inclusief omzet en DDG (Diensten en Diverse Goederen), geeft een goede indicatie van wat een zelfstandige supermarkt doorgaans netto verdient op de omzet. Na betaling van de handelsgoederen aan de centrales en financiering van de DDG (bv. huur, energie, kosten interim, …), houdt de helft van de grotere zelfstandige supermarkten nog een brutomarge over van 20%.

Van de bruto-marge gaat ca. 70% naar loonkosten en van de resterende 30% financiert men de afschrijvingskosten. Onze analyse bij de 22 grotere zelfstan-dige supermarkten wijst uit dat de uiteindelijke nettowinst 10% van de brutomarge bedraagt. Zelfs de grotere en dus beter presterende supermarkten realiseren vandaag op een winkelkar van 40 tot 50 euro slechts 10 euro brutomarge en 1 euro nettowinst. 

Uit individuele analyses bij kleinere supermarkten blijkt dat sizes matters. Enkel de grotere bedrijven slagen erin om in installaties en nieuwe machines te investeren. De kleinere bedrijven hebben dit veel minder of niet kunnen doen. Gelet op de noodzakelijke energietransitie in de sector is dit een belangrijk aandachtspunt. 

Kijken we naar de resultatenrekening, dan zien we in 2022 t.o.v. 2021 een daling van de brutomarge met 7,88% bij de 22 grotere zelfstandige supermarkten. Op het volledige staal van 317 zelfstandige supermarkten (dus ook kleinere ondernemingen die een verkorte balansaangifte doen) bedraagt die daling van de brutowinst zelfs 9,47%.

De personeelskosten zijn gestegen en uit de analyse blijkt dat kostenverhogingen in de aankopen (duurdere grondstoffen etc.) niet of nauwelijks konden worden doorgerekend aan de consument. Dit resulteert in een netto winstcijfer dat, zowel bij de grotere als kleinere zelfstandige supermarkten, quasi is gehalveerd. Als we uit het volledige staal enkel die bedrijven selecteren die in 2022 wél winst hebben ge-maakt (71,61%), dan is die winst ten aanzien van 2021 met 1/5 gedaald. 

Zelfstandige supermarkten moeten dringend betere rendabiliteitscijfers halen. Volgens Buurtsuper.be zijn de mogelijkheden om de winstmarge op te krikken echter beperkt. Meer dan 90% van de zelfstandige supermarkten opereren onder een franchisecontract. Zulke contracten leggen in stijgende mate een centraalestuurd commercieel beleid op (maximumverkoopprijzen, verplicht te volgen assortiment en promoties), waardoor de ondernemers zich niet langer lokaal kunnen positioneren en vaak nodeloos verkoopmarge verliezen.

Ofwel moeten de franchisecentrales hen de commerciële ruimte geven om het prijzen- en promotiebeleid lokaal aan te passen, ofwel moeten zij de aangeslotenen in meerdere mate laten meegenieten van de schaalvoordelen en dus hun verantwoordelijkheid van een grotere en leefbare groothandelsmarge opnemen.    

Daarnaast blijft de impact van de personeelskosten zeer zwaar (70% van de brutomarge). De nettolonen van de winkelmedewerkers zijn, ondanks de door de overheid voorziene jobbonus, nog altijd lager dan het gemiddelde op de arbeidsmarkt en werkgevers vinden moeilijk personeel. Zelfstandige supermarkten werken bovendien, in tegenstelling tot andere meer prijsgerichte concepten, zeer servicegericht en kunnen het zich niet veroorloven om op dit vlak besparingen door te voeren.

Denk bijvoorbeeld maar aan het stijgend aandeel online boodschappen en maaltijdbezorging. De sector wordt gekenmerkt door een hoge tewerkstellingsgraad van kortgeschoolden en is in die zin een interessante instapsector waar sollicitanten niet worden beoordeeld op diploma’s of beroepservaring. Door een eerste positieve werkervaring groeit bij de betrokkenen vaak het zelfvertrouwen en de veerkracht die door een moeilijke schoolloopbaan beschadigd zijn geraakt.  

Buurtsuper.be pleit dan ook voor een arbeidsmarktbeleid waarbij de overheid haar inspanningen veel gerichter aanpakt. Zo zouden jongeren aan een gepaste job met een aantrekkelijker nettoloon kunnen worden geholpen en werkgevers van interessante fiscale incentives op hun dure loonkost kunnen genieten. Momenteel werken er 26.966 winkelbedienden in de zelfstandige supermarktsector.