Vakbonden vrezen trend van franchisering

Over tien jaar is er geen enkele supermarkt meer in eigen beheer. Het valt niet te ontkennen dat franchisering een trend is, erkent Luc Ardies, CEO van Buurtsuper.be, de UNIZO-organisatie die de belangen van speciaalzaken en zelfstandige supermarkten verdedigt. Daarbij rekenen grote ketens op kleine zelfstandigen om (een deel van) hun vestigingen uit te baten. Al is die trend al een hele tijd aan de gang. Kijk maar naar Delhaize, waar al 80 procent van de vestigingen (636 winkels, red.) in handen was van zelfstandigen voordat het zijn plan aankondigde om de resterende 128 winkels in eigen beheer over te laten aan zelfstandig ondernemers.

Volgens de vakbonden zijn nóg spelers van plan om hun eigen winkels over te dragen aan zelfstandigen. Zo wordt binnen de sector onder meer naar Carrefour gekeken. De Franse supermarktketen telt in ons land op dit moment 705 winkels, waarvan 621 nu al in een franchisemodel zitten. De overige 84 Carrefour-vestigingen vallen onder eigen beheer. Een gelijkaardige situatie als bij Delhaize, dus. Bij die Carrefour-vestigingen in eigen beheer: alle 40 hypermarkten — de grootwarenhuizen van de groep — en 44 Carrefour Markets, de kleinere winkels waarvan er in totaal ruim 400 zijn.

Maar een volledige omslag, zoals bij Delhaize is niet aan de orde, klinkt het. Of toch zeker niet in z'n volledigheid, zegt Aurelie Gerth, woordvoerster van Carrefour België. We zien er ook voordeel in om een aantal van onze winkels in eigen beheer te behouden. Het stelt ons in staat om nieuwe concepten en campagnes te testen en uit te rollen, zegt Gerth.

Toch erkent ook Carrefour dat de toekomst bij de zelfstandige vestigingen ligt. Net zoals bij Delhaize zijn ook onze winkels in eigen beheer minder rendabel dan die in franchise. We openen een twintigtal nieuwe winkels per jaar en dat zijn bijna altijd zelfstandige vestigingen. De laatste keer dat we nog een winkel in eigen beheer hebben geopend? Dat kan ik me niet meteen herinneren.

De meeste supermarktketens in ons land rekenen op dit moment dan ook al minstens voor een deel op zelfstandige ondernemers. Zo zijn naast Delhaize en Carrefour ook de winkelnetwerken van Jumbo, Albert Heijn en Spar een mix van eigen winkels en franchisevestigingen. En die trend zal zich doorzetten, geloven experts. Albert Heijn heeft al aangegeven dat het voor verdere uitbreiding alleen nog franchisenemers zoekt, aldus Van Rompaey.

Ik ben ervan overtuigd dat er buiten de discounters (Aldi, Lidl en Colruyt, red.) over tien jaar geen enkele supermarkt in eigen beheer meer is, stelt expert Gino Van Ossel, professor Retail aan de Vlerick Business School. Voor die zogenaamde discounters is de algemene opvatting dat franchising minder goed werkt. Dat is een ander zakenmodel, legt retailexpert Stefan Van Rompaey van vakblad 'RetailDetail' uit. Het is sterk gecentraliseerd en duldt geen enkele speling op de formule. Het concept van Colruyt is bijvoorbeeld niet te vergelijken met dat van een andere keten. Het vraagt een heel andere bedrijfscultuur waarin franchise niet past. 

Maar ook buiten de supermarktsector is de trend naar zelfstandige ondernemers onder de vleugels van een grote keten al langer aan de gang, zeggen experts. Zowel in de supermarktsector als de rest van de retail. Denk aan de horeca - met bijvoorbeeld McDonald's, zowat de uitvinder van de franchise. Maar ook in bijvoorbeeld de doe-het-zelf, waarbij sommige vestigingen van Hubo of Brico al lang van zelfstandigen gebruikmaken, zegt Van Rompaey.

Volgens Kristel Van Damme, sectorverantwoordelijke voor handel en distributie van de christelijke vakbond ACV Puls, zorgt de trend voor druk op loon- en arbeidsvoorwaarden. Bovendien wentelen grote spelers op die manier alle verantwoordelijkheid af op kleine ondernemers, aldus Van Damme.

Een heel ander geluid bij Luc Ardies van Buurtsuper. Het franchisemodel combineert het beste van twee werelden. De schaalgrootte van grote retailers - met concurrentiële aankoopvoorwaarden - en de lokale verankering van de zelfstandige buurtsupermarkt, die weet wat werkt op lokaal niveau. Bovendien zullen buitenlandse online spelers in de toekomst veel meer inzetten op online bestellen en leveren van boodschappen. Als we de klant nog in de winkel willen krijgen, zal het op deze manier moeten gebeuren.

Algemeen geldt dat een retailer sneller kan schakelen met zelfstandige winkels, vult Van Rompaey van 'RetailDetail' aan. Terwijl voor de minste wijziging of flexibilisering in de eigen filialen van een retailer overleg nodig is met vakbonden. Op die manier zijn de grote ketens met handen en voeten gebonden.

Toch blijft het voor velen opmerkelijk dat een werknemer in een zelfstandige supermarkt andere loon- en arbeidsvoorwaarden heeft dan iemand die hetzelfde werk doet in een vestiging onder eigen beheer van een grote keten.

Eerst en vooral zijn de verschillen niet zo groot als de vakbonden roepen, zegt Luc Ardies. Daarnaast gaat het om heel andere bedrijven. Delhaize heeft destijds de loon- en arbeidsvoorwaarden zo hoog gelegd, dat ze vandaag blijkbaar onbetaalbaar zijn geworden. Als zelfstandigen die moeten volgen, zijn ze op voorhand verloren.

Bron: Het Laatste Nieuws - Robbe Van Lier