Retail doorheen de jaren

Op de foto vlnr: Eddy Martsboom, Ronny Lannoo, Luc Ardies, Annick Van de Steene en Celine Van Laecke

Dertig jaar lang stond Eddy Martsboom aan het roer van het Nationaal Verbond van Detailhandelaars, de voorloper van Buurtsuper.be. Tot Luc Ardies, huidig directeur, hem in 1994 opvolgde. Jarenlang werkte Eddy nauw samen met Ronny Lannoo, die het team in 1976 vervoegt. Ronny bracht het Voedingsblad uit, dat we nu kennen als SuperMAG. In 1986 stapte hij over naar Unizo waar hij de communicatiedienst uitbouwde. 

Onderneemster Annick Van de Steene runde jarenlang Spar Aalter, samen met haar echtgenoot Peter. Zij gaven de fakkel door aan hun dochter Anne-Sophie en schoonzoon Jonathan. “Ik was 21 jaar toen we de zaak van Peter zijn ouders overnamen. Ik wist totaal niet waar ik aan begon”, herinnert ze zich. “Het was moeilijk omdat we weinig vergelijkingspunten hadden. Waren we goed bezig of niet? Mijn schoonmoeders leuze was: “Hoe meer je werkt, hoe meer je verdient.” Gelukkig zei iemand me ooit dat je op je bureau geen geld verdient maar als je nooit op je bureau zit, je wel veel geld verliest. Dat advies heb ik altijd gevolgd.” 

Ook Annicks andere dochter Celine Van Laecke krijgt de ondernemersmicrobe te pakken. In 2015 neemt ze de Spar van Eke over. Op dat moment waren al twee overnames voor de winkel afgesprongen. De zaak zat dus volledig aan de grond. “Ik dacht: hoe moeilijk kan het zijn? Ik draai wat spots bij en de winkel gaat wel weer draaien. Maar dat viel serieus tegen.”

Nu kan ze erom lachen, maar destijds startte ze vanaf nul en wist ze de winkel langzaamaan weer op te bouwen. Dat doet ze met de hulp van een goed team en haar echtgenoot Mathias, die in 2018 aansloot. “Hij is industrieel ingenieur in de bouwkunde en heeft een heel andere visie dan ik. Ik ben de ‘commercemadame’ en hij zorgt voor de cijfers. We zijn heel complementair.” Momenteel zijn er zelfs plannen om de winkel van 800 m2 uit te breiden naar 1.150 m2 en veel meer in te zetten op een versaanbod. 

Luc Ardies nam de fakkel van het verbond over in 1994 en bouwde de organisatie verder uit met meer mensen, meer competenties en meer diensten voor leden. “Van nabij zag ik hoe zelfstandige ondernemers weer een rol begonnen spelen in de retailsector. En de centrales zagen de meerwaarde van die combinatie in: met zelfstandigen aan het hoofd van winkels, konden zij de markt bezetten zonder te investeren in een winkelpunt. De evolutie van toen zet zich vandaag verder: de hele sector is aan het verzelfstandigen.” 

Ook Eddy herinnert zich een belangrijk kantelpunt: “In de jaren 70 verlegden we, met heel veel moeite, de focus van onze organisatie: van de kruidenier naar de zelfstandige supermarktuitbater. Voorheen zagen zij elkaar nog als concurrenten. Door die switch kregen we als verbond echt impact.” 

Ronny herinnert zich nog dat er een aparte vereniging was voor de Unic-uitbaters. “Dat waren ‘de groten’. Franchise lag toen nog moeilijk. Maar doordat er steeds meer concurrentie kwam, vond dat model toch ingang.” 

Luc legt drie thema’s op tafel: franchise, digitalisering en personeel. We beginnen met het eerste. “Is win-win bij franchise nog mogeijk? Als zelfstandige moet je op het einde van de rit voldoende cashflow hebben om te blijven investeren. De franchisegevers willen vooral rotatie en omzet. Wordt dat een clash tussen twee aparte businessmodellen?” 

Annick: “Ik heb nu wel het gevoel dat we meer worden geremd in onze vrijheid omdat we afhankelijker worden van technologie. Spar wil bijvoorbeeld geen zelfscans installeren. Maar dat moet je erbij pakken. We verdienen wel onze boterham. Maar je voelt dat de creativiteit wat wegvalt. Zeker bij mijn generatie is dat niet altijd gemakkelijk. Ik zie een jongere generatie die daar veel minder problemen mee heeft.” 

Automatisatie, een andere belangrijke evolutie komt ter sprake. Luc: “Toen de eerste winkels in zelfbediening openden, was er sprake van ‘supermarkten zonder personeel’. Vandaag worden consumenten steeds meer aan huis beleverd en spreken we al van ‘boodschappen doen zonder supermarkten’. Waar gaan we naartoe?” 

Ronny: “Wat mij opvalt is dat alles altijd terugkomt. Vroeger was er de melkboer die zijn ronde deed. Die is terug, nu er ook door de grote spelers thuis geleverd wordt. Hetzelfde geldt voor lokaal kopen. Vroeger kenden we niets anders. Ik vind het wel ongelooflijk hoe de sector zich altijd maar aanpast.” 

Ook Celine vindt dat we spannende tijden beleven. “Mama zegt altijd dat er in de jaren 90 veel is veranderd. Ik denk dat we nu voor nóg grotere veranderingen staan. E-commerce zal blijven groeien. Daarom is het zo belangrijk dat wij op voeding inzetten.” In haar Spar in Eke is er een PostPunt waar veel pakjes worden opgepikt. “Soms denk ik weleens: waar zijn we mee bezig?"

"Mijn dochter is nu anderhalf jaar. Voor haar zal het later doodnormaal zijn om alles thuis te laten leveren, dan zijn er misschien geen winkels meer. Gaat zij me dan ooit zeggen: ‘mama, ik heb een topidee, ik ga een zaak beginnen waar je alles kan kopen en meteen meenemen zonder dat je moet wachten tot het thuis geleverd wordt’. (lacht)”

Eddy vult aan: “Ik geloof rotsvast in de rol die zelfstandigen zullen spelen binnen die evolutie. In SuperMAG lees ik vaak verhalen van ondernemers die innovatief inspelen op veranderingen. Ik geloof in hun creativiteit, het kunnen inspelen op wat gebeurt, het kennen van hun klanten … Die zijn van onschatbare waarde.” 

Voor Luc is de hamvraag hoe we de klant nog goesting kunnen geven om naar de supermarkt te gaan. “We hebben marktaandeel gewonnen omdat we convenience aanbieden. Maar je kan het niet gemakkelijker hebben dan thuislevering. Dus zal de winkelbeleving én de rol van het personeel alsmaar belangrijker worden.” 

Celine: “Dat klopt. We gaan in de nieuwe winkel niet werken met zelfbediening maar willen wél het atelier deel van de beleving maken. Dus er zal een plaats zijn waar iemand staat die je vragen kan beantwoorden en met wie je een babbeltje kan slaan.” 

Wat personeel betreft, prijst ze zich gelukkig: “Ik heb een heel goed team. Relatief klein, dertien man sterk maar dankzij flexijobs overbruggen we de weekends en avonden. Met de uitbreiding die er aankomt en enkele zwangerschappen, heb ik binnenkort wel extra krachten nodig. Maar ik weet dat we een goeie werkgever zijn."

"We zijn nu ook ‘Me & my team’ bij PMO aan het volgen om dat nog te versterken. Dus ik hoop dat dat geen probleem wordt. We zijn geen uitbaters meer die van ‘s morgens tot ’s avonds aan de kassa staan. Dus moet je je mensen motiveren en de nodige kennis meegeven, zodat zij het verschil kunnen blijven maken.”