Delhaize beknot vrijheid kandidaat-overnemers

De zelfstandigen die de winkels van AD Delhaize, Proxy Delhaize en Delhaize Shop&Go uitbaten doen het beter dan de 128 winkels van de keten zelf. Daarom wil Delhaize zijn eigen winkels overdragen aan zelfstandigen. Die doen het volgens de keten beter door hun ondernemerschap, flexibiliteit en lokale verankering.

Ondanks die gelauwerde aanpak blijkt dat Delhaize de manier waarop zelfstandigen hun zaak runnen meer wil beregelen. Een beperking van de vrijheid van ondernemen, zeggen meerdere ingewijden. Onder hen kandidaat-overnemers, die spreken op voorwaarde van anonimiteit, omdat Delhaize hen verplichtte een contract te ondertekenen met een spreekverbod en boetes.

In de contracten staat dat de uitbaters verplicht zijn 95 procent van het Delhaize-aanbod in hun rekken te leggen. In de oude contracten stond geen percentage, waardoor de keuze aan de zelfstandige was. ‘We scheppen duidelijkheid’, zegt Delhaize-woordvoerder Roel Dekelver. ‘In de oude contracten waren er grijze zones. Onze maatregel over het aanbod is logisch. De klant verwacht in iedere Delhaize-winkel het typische assortiment.’

Meerdere bronnen zeggen dat Delhaize de mogelijkheid inperkt om extern producten aan te kopen. Zelfstandigen zouden al hun verse producten en producten van nationale merken als Coca-Cola verplicht bij Delhaize moeten kopen. Daar nemen ze aanstoot aan, want hun eigen gamma is volgens veel zelfstandigen de factor die hun succes verklaart. Veel winkels boeken tot 15 procent of meer van hun omzet met producten die ze zelf inkopen of bereiden. Met lokale producten onderscheiden zelfstandigen zich van de concurrentie en lokken ze klanten. De producten hebben een hogere winstmarge omdat de zelfstandigen Delhaize er geen vergoeding voor moeten betalen.

Delhaize weerlegt dat het de zelfstandigen verhindert een eigen assortiment uit te bouwen. ‘Ze hebben een totale vrijheid om een complementair assortiment samen te stellen’, zegt Dekelver. ‘Een groot deel van je omzet boeken met zelf aangekochte producten? Het blijft mogelijk.’

Al is het woord ‘complementair’ significant. Als Delhaize een product in zijn assortiment heeft, mag de zelfstandige het niet extern inkopen. Zelfstandigen kunnen niet langer een eigen groenteleverancier voor het hele rayon in de arm nemen, want groenten biedt Delhaize zelf aan. ‘Jonagolds buiten Delhaize om aankopen is niet mogelijk, maar een appelras dat we niet hebben wel’, zegt Dekelver. ‘Ook een eigen slagerij blijft mogelijk. Vers vlees is complementair aan ons voorverpakt vlees. Merkproducten zullen inderdaad vooral via ons aangekocht worden.’ Welk product is complementair en welk niet? Wat bijvoorbeeld met een lokaal blond biertje, als Delhaize talloze blonde bieren in zijn assortiment heeft? Het lijkt voer voor discussie. ‘De selectie zal in samenspraak met Delhaize gebeuren’, erkent Dekelver.

De ondernemers voelen zich ook beknot omdat Delhaize de zelfstandigen maximumprijzen voor producten oplegt. De maximumprijzen zijn niet van toepassing op het hele assortiment, zegt Dekelver, die ook die maatregel logisch noemt. ‘Delhaize wil in het algemeen een sterke prijspositionering garanderen voor een selectie van basisproducten en promoties. Ook wat betreft de prijszetting moet een Delhaize-winkel duidelijk herkenbaar blijven.’ Op dit moment krijgen uitbaters voor hun prijzenbeleid nog carte blanche. Al maakt Delhaize het ze nu al moeilijk door elke dag de prijzen te resetten in de kassasystemen.

Wie tegen de regels zondigt, hangt een boete boven het hoofd. Ook dat is nieuw. De boetes kunnen oplopen van 2 tot 15 procent van de jaaromzet. Dat stemt zelfstandigen ontevreden. ‘Ze zijn zo zwaar dat je je winkel kunt sluiten als je er een krijgt’, zegt een bron.

Delhaize zal volgens zijn woordvoerder alleen in uitzonderlijke omstandigheden boetes uitschrijven. ‘Bij herhaaldelijke grove inbreuken die de reputatie van Delhaize en al zijn winkels ernstig schaden. Bovendien zullen we dat alleen doen na de uitbater meermaals te hebben gewaarschuwd.’

De nieuwe contracten worden niet alleen voor de 128 te verzelfstandigen winkels ingevoerd, maar ook voor de 636 zelfstandige winkels die vandaag al bestaan en alle winkels die er nog bijkomen. ‘Dit wordt ons nieuwe standaardcontract’, zegt Dekelver. Al gebeurt de omschakeling niet onmiddellijk. De lopende contracten, die een samenwerking voor jaren betonneert, blijven geldig tot hun vervaldatum.

Dat de nieuwe regels ook hun kant opkomen was nog niet bekend bij de zelfstandigen die wij spraken. Ze maakten zich wel zorgen over zo’n scenario. ‘De nieuwe parameters die Delhaize voorstelt zouden veel zelfstandige winkels rode cijfers opleveren’, zegt er een. Volgens meerdere bronnen neemt Delhaize zijn zusterketen Albert Heijn als voorbeeld. Die verplicht zelfstandigen hun integrale aanbod bij Albert Heijn te kopen. De winkels moeten volledig volgens de standaarden van Albert Heijn zijn ingericht.

Die vergelijking met Albert Heijn verwijst Dekelver naar de prullenmand. ‘Ons model verschilt er sterk van. We actualiseren onze contracten gewoon, in lijn met de marktomstandigheden. Onze zelfstandige uitbaters hebben nog altijd voldoende onafhankelijkheid en bewegingsvrijheid. We willen met deze aanpassingen alleen bepaalde punten in de samenwerking met de zelfstandige uitbaters verduidelijken.’

Toch slaat het nieuws dat de regels voor alle winkels zullen gelden in als een bom. ‘Dit is een erg onaangename verrassing’, zegt Luc Ardies, de gedelegeerd bestuurder van de supermarktafdeling van de zelfstandigenorganisatie Unizo. ‘We vreesden dit al. Het laatste woord is hier niet over gezegd.’

Hij overweegt de leden van zijn organisatie een negatief advies te geven om Delhaize-winkels over te nemen. ‘Het is onverantwoord zelfstandigen strengere voorwaarden voor te stellen. Delhaize verzelfstandigt de winkels precies vanwege het entrepreneurschap van de zelfstandigen.’

Ook de sociale spanningen bij de keten zijn hem een doorn in het oog. De jongste weken zijn opnieuw winkels geblokkeerd, terwijl veel werknemers met ziekteverlof zijn. Veel zelfstandigen vrezen dat de vakbonden ook na de overnames stakingsacties organiseren. Dat kan de zelfstandigen financieel schaden. ‘Daarom moet Delhaize ook na de overname zijn verantwoordelijkheid dragen’, zegt Ardies. Hij wil dat Delhaize voor elke winkel een langetermijnprognose maakt voor de winst en ondernemers financieel tegemoet komt als dat niveau in de praktijk niet wordt gehaald.

Bron: De Tijd - Kristof Vadino