Digitaal statiegeld: stand van zaken

Een blikje of flesje scannen met een app of home device en daarna een blauwe PMD-zak of slimme vuilnisbak scannen om je (digitaal) statiegeld te bemachtigen? Het idee ligt op tafel. “Het project kadert binnen de strijd tegen zwerfvuil in de drie gewesten”, steekt Steven Boussemaere van wal.

“Zwerfvuil is niet alleen een zeer storend fenomeen, maar vormt ook een lekstroom voor de circulaire economie omdat waardevolle materialen verloren gaan. Producenten en verkopers van dranken zetten daarom samen met Fost Plus, PWC, en hun respectievelijke federaties Fevia en Comeos nu in op innovatieve oplossingen om dat probleem te tackelen. We bekijken concreet  of slim statiegeld een succesvol onderdeel  kan zijn van een overkoepelende en integrale Belgische aanpak.”

Door de blauwe zak zijn we in België absolute sorteerkampioenen. Het is dus niet de bedoeling om die simpelweg in te wisselen voor digitaal statiegeld. “Slim statiegeld is niet de mirakeloplossing die het zwerfvuil volledig gaat bannen, maar een onderdeel van een mogelijke oplossing”, geeft Steven Boussemaere mee. 

“We moeten de blauwe zak zeker verder blijven uitbouwen. We zouden er afbreuk aan doen door ze deels uit te kleden met een klassiek statiegeldsysteem. Daarnaast blijft preventie ook belangrijk. Kunnen bedrijven aan de slag met een ander verpakkingsconcept dan eenmalige consumptieverpakkingen? En zo ja, hoe past dat dan weer in het systeem?” 

Piet Vanden Abeele: “Samen met Buurtsuper.be waken we erover dat een oplossing gebruiksvriendelijk is voor zowel de buurtsuper als de consument. Het principe van de blauwe  zak blijft, zonder gedragswijziging voor de eindgebruiker. Om je statiegeld terug te krijgen – de overheid denkt richting 25 cent per stuk – zal je gewoon een kleine extra moeite moeten doen met scannen.”

In buurlanden Nederland en Duitsland gaan ze met een klassiek statiegeldsysteem – net zoals wij met bepaalde herbruikbare verpakkingen in glas doen – aan de slag voor drankverpakkingen. Zo’n klassiek systeem botst wel degelijk op enkele limieten volgens Piet Vanden Abeele.  

“Je vraagt eigenlijk aan de buurtsupers om extra infrastructuur te voorzien om aan afvalbeheer  te doen. En naast zware investeringen in terugnamemachines, vergt het ook nog eens extra personeel, meer werkdruk, ... Door het digitale systeem vermijd je die zaken. Er ligt dus geen enkele verplichting rond de aankoop van machines voor buurtsupers op tafel.” 

De rol die zelfstandige buurtsupers gaan vervullen, is nog niet 100 % duidelijk. Steven Boussemaere: “De inning van het statiegeld ligt bij de supermarkten. Ze zijn dus een onmisbaar deel van het grotere geheel. Dat bedrag behoort niet toe aan het verkooppunt zelf, maar er zal een organisatie in het leven geroepen worden om die financiële en logistieke stromen te beheren. We proberen de impact voor de buurtsupers en andere verkooppunten zo minimaal mogelijk te houden.”

Een digitaal statiegeldsysteem is uitdagend omdat het eigenlijk nog niet bestaat op de markt. Hoewel verschillende andere landen het concept onderzoeken, is er nog geen voorbeeldcase om verder op te borduren. Dat zorgt voor mogelijkheden.

“Op dit moment zijn drie technologie- en IT-bedrijven aan de slag om het idee van digitaal statiegeld uit te testen met eigen software en unieke productcodes”, vertelt Piet Vanden Abeele. “De drie spelers, Litterbits – een partnerschap van Twintag-Verhaert-Cegeka –, DDRS Alliance en het bedrijf Unbox, zetten nu volop in op pilootprojecten.” 

En fraudebestrijding is daar een groot onderdeel van. Steven Boussemaere: “Dat het een unieke code is op het blikje, flesje of blauwe zak speelt in het voordeel om misbruik tegen te gaan. In het systeem wordt gebruik gemaakt van het principe van geolokalisatie. We kijken ook richting slimme blauwe vuilnisbakken met een chip op openbare plekken die de nabijheid van de mobiele app herkent om de dubbele scan voor de consument te vermijden. Work in progress dus!”