Hoe buitenlandse ketens onze boodschappen veroveren

De zware prijzenslag tussen de verschillende supermarkten in ons land dreigt het hele retail- en toeleveringslandschap in ons land te hertekenen. Zeker sinds de komst van (nog meer) buitenlandse spelers zoals Albert Heijn en Jumbo in Vlaanderen en Intermarché, grotendeels in Wallonië, staan de verhoudingen helemaal op scherp.

Dat doet in de eerste plaats de supermarkten zélf pijn. Zo is de gemiddelde nettowinstmarge in de sector tegenover 2018 bijna gehalveerd tot 1,29%, blijkt uit een rapport van het Prijzenobservatorium van de FOD Economie - een historisch dieptepunt. "Van elke 100 euro die een klant aan de kassa betaalt, houdt een retailer gemiddeld 1,29 euro over. Dat is toch onhoudbaar?", stelt een bron bij een van de grote supermarkten in ons land.

Ook de omzet van Belgische supermarkten is sinds 2015 met 6% teruggelopen. En dat terwijl die van supermarkten in Frankrijk (+18%), Nederland en Duitsland (allebei ongeveer +6%) steeg in dezelfde periode. Pas nog werd duidelijk dat Carrefour vorig jaar in België z'n grootste verlies in dertien jaar boekte: 61,6 miljoen euro in het rood. Ook Lidl boekte in 2021 al een recordverlies van 51,2 miljoen euro in België. En marktleider Colruyt zag z'n winst vorig jaar zowat halveren, met een marge die daalde van 4,2 naar 2,3%. Ver weg van wat ooit meer dan 6% was.

Analisten wijzen naar de druk die Albert Heijn op de prijzen zet. Maar ook de specifieke rol van marktleider Colruyt, die vanwege z'n laagste prijsgarantie de concurrentie wel moét volgen. De combinatie van die twee trekt ook de rest van de sector mee in de prijzenslag.

Ook het feit dat er bij ons véél ketens actief zijn, die samen véél winkels tellen, speelt mee. Met 3.556 supermarkten telt ons land 3,08 vestigingen per 10.000 inwoners. In Nederland is dat 2,53 per 10.000 inwoners en in Frankrijk 2,92. Bovendien stroomt een deel van de uitgaven rechtstreeks naar het buitenland. Ook de concurrentie van maaltijdboxen en online aankopen zorgt ervoor dat de taart voor Belgische supermarkten kleiner wordt.

Het leidt tot een nijpende financiële situatie. Voor bijna één op de twee supermarkten (46,2%) in ons land dreigen financiële moeilijkheden wanneer een onverwacht probleem opduikt. Voor 16,2% - ofwel 576 supermarkten - is de situatie nog erger. Zij zijn structureel ongezond en moeten voor een faling vrezen. "Twee scenario's zijn mogelijk", stelt Eric Van Den Broele van GraydonCreditsafe. "Ofwel krijgen we de komende tijd heel wat faillissementen, ofwel komen er nog meer overnames en krijg je enkel grote spelers die alle kleintjes opslorpen."

Er is één iemand die zegt dat er te veel supermarkten zijn in ons land en dat is Frans Muller (CEO van Ahold Delhaize, de holding boven Albert Heijn en Delhaize, red.). Bovendien is Albert Heijn in Nederland in het verleden ook de aanstoker geweest van een grote prijzenoorlog die tot een consolidatie in de markt heeft geleid. Het heeft toen maandenlang verliezen geslikt door lage prijzen te hanteren om de concurrentie pijn te doen. Wanneer het meer marktaandeel veroverd had, liet het de prijzen opnieuw stijgen.

Wat Albert Heijn doet, is extreem marktverstorend en een gevolg van de totale liberalisering. In plaats van zelfregulering krijg je enorme consolidaties op internationale schaal. Colruyt heeft het probleem dat het niet aan dezelfde commerciële optimalisatie kan doen als Albert Heijn vanuit het buitenland. Je zit met een speler van bijna 90 miljard (Ahold Delhaize heeft een jaaromzet van 87 miljard euro, red.) en eentje van zo'n 10 miljard (de omzet van Colruyt Group bedraagt dik 10 miljard, red.).

Dat heeft niet enkel gevolgen voor de supermarkten, maar ook voor de toelevering, de productie, de landbouw. Dat leidt tot een verschraling van de markt, met grote gevolgen op vlak van kwaliteit. Investeringen in onderzoek en innovatie gaan vaker naar het buitenland en nieuwe trends of vegetarische nieuwigheden komen vaker uit het buitenland.

"Niet zo lang geleden heb ik een specifiek aperitiefproduct voorgesteld aan Delhaize", vertelt een Belgische producent. "Ze vonden het goed, maar het moest verpakt en versneden worden bij een zogenaamde 'service partner' van Ahold Delhaize. Een groot bedrijf in Noord-Holland, op 300 kilometer van België. Bovendien moest er verplicht een grote hoeveelheid zuren en bewaarmiddelen toegevoegd worden om de houdbaarheid te verhogen, waardoor je amper onze specifieke smaak nog zou proeven. Dat is toch te gek? Uiteindelijk hebben we dat niet gedaan, omdat het voor ons simpelweg onhaalbaar is én onze smaak verloren ging."

Volgens Buysse van Fevia wordt voeding ondergewaardeerd. Vroeger was het nog prijs-kwaliteit, vandaag ligt de focus louter op de laagste prijs. Dat is noch maatschappelijk, noch ecologisch, noch economisch een duurzaam model.

Bron: Het Laatste Nieuws