Cassatie geeft bedrijven munitie tegen huiszoeking door fiscus

Een fiscale visitatie is anders dan een huiszoeking door het parket. Het parket mag zaken forceren en proportioneel geweld gebruiken, terwijl de fiscus aangewezen is op de medewerking van de belastingplichtige.

Het Hof bevestigde in een arrest van 16 juni dat de fiscus, ondanks de machtiging van de politierechter, pas tot een visitatie in de privé­woning van een belastingplichtige mag overgaan na diens toestemming. De belastingplichtige kan die op elk moment intrekken, waarna de visitatie meteen moet stoppen.

In een arrest van 6 oktober trekt het Hof die redenering door voor een visitatie van bedrijfslokalen. Het arrest verduidelijkt ook de draagwijdte van het onderzoeksrecht van de fiscus. ‘In de bewuste zaak deed de fiscus onderzoek in de lokalen van een bedrijf waarbij de bestuurders toestemming tot visitatie hadden gegeven. Later vonden de bestuurders dat de fiscus veel te ver was gegaan, omdat er ook met succes gekeken was in containers, vuilnisbakken en diverse kasten’, zegt Svjatoslav Gnedasj, partner en hoofd van de fiscale geschillenpraktijk bij Eubelius.

Het Hof bevestigt nu dat de fiscus tijdens een visitatie waarbij toestemming werd verleend ook boeken en stukken mag onderzoeken in gesloten meubels, vuilnisbakken of koelkasten in de bedrijfslokalen. Maar het Hof voegt daar de belangrijke nuance aan toe dat dat alleen geldt zolang de belastingplichtige zich daar niet tegen verzet. Doet hij dat wel, dan mag het onderzoek van die boeken en stukken niet doorgaan.

‘In deze zaak was er geen tijdig protest en werd het onderzoek niet onrechtmatig bevonden’, zegt Gnedasj. Volgens de advocaat geven de arresten meer duidelijkheid over de grenzen van het fiscale visitatierecht. ‘Cassatie bevestigt de mogelijkheid voor de belastingplichtige om zijn medewerking te weigeren. Hij kan zowel voor als tijdens de visitatie - in de bedrijfslokalen of de woning - verbaal verzet uiten tegen de visitatie of tegen het onderzoek van bepaalde documenten of plaatsen.’

Het verzet moet een geldige reden hebben, bijvoorbeeld als de fiscus disproportionele of onwettige inmenging pleegt in het recht op het privéleven of als vastgesteld wordt dat de fiscus het onderzoek van zijn doel afwendt en zijn macht misbruikt. ‘Bij onderzoek naar directe belastingen kan geen visitatie bij klanten of leveranciers plaatsvinden’, zegt Gnedasj. Nog een geldige reden is als tijdens de visitatie duidelijk wordt dat de fiscus specifieke transacties wil onderzoeken waarvoor de gewone onderzoekstermijn verstreken is en waarbij de fiscus vooraf geen kennisgeving van de uitbreiding van de onderzoekstermijn heeft gedaan.

Het bewijs van het verzet is belangrijk. Zonder bewijs kunnen de onderzoeksdaden van de fiscus achteraf moeilijk betwist worden. ‘Bij ongerechtvaardigd verzet riskeert men administratieve boetes, bij bewezen bedrieglijk opzet zelfs een strafvervolging. Bovendien zal de fiscus de medewerkingsplicht via de rechter met dwangsommen alsnog proberen af te dwingen’, zegt de advocaat.

Die afdwingbaarheid blijft volgens Gnedasj de achilleshiel van het visitatierecht van de fiscus. ‘Maar dat is nu het noodzakelijke evenwicht. Het probleem is dat de belastingplichtige tijdens en na zo’n visitatie anders amper bescherming geniet. Verbaal verzet is de enige bescherming, want fysiek verzet is af te raden wegens het gevaar van weerspannigheid beticht te worden. De arresten van Cassatie brengen de rechten en plichten van de belastingplichtigen iets meer in evenwicht. Maar het is toch vooral wachten op een wetgevende tussenkomst, die de spelregels verduidelijkt en beschermingsmechanismen inbouwt.’

De federale overheidsdienst Financiën benadrukte na het arrest in juni dat de uitspraak van het Hof geen vrijgeleide is voor belastingplichtigen die niet willen meewerken aan een controle. De fiscus verwijst naar de geldboetes en de dwangsommen die afgedwongen kunnen worden bij ongerechtvaardigd verzet.

Bron: De Tijd