Belg winkelt veel minder dan andere Europeanen

Op Estland en Hongarije na is het totale aantal verkochte producten vorig jaar nergens in de Europese Unie zo fel afgenomen als in ons land. Dat leert een analyse van De Tijd op basis van nieuwe data over de handel in supermarkten en andere winkels. De hogere prijzen aan de kassa ­lijken in België dus sterker door te wegen op hoeveel we in onze winkelkar leggen dan elders.

De index die het handelsvolume in de detailhandel in beeld brengt, kende het voorbije jaar een duidelijk dalende trend. In januari 2024 noteerde het voortschrijdend ­gemiddelde - dat rekening houdt met de voorbije twaalf maanden en zo eventuele willekeurige ­pieken of seizoenseffecten uitvlakt - ruim 6,3 procent lager dan een jaar ­eerder.

De Belgische daling is daarmee een stuk meer uitgesproken dan de -1,8 procent die de hele eurozone in diezelfde periode laat optekenen. In de buurlanden Frankrijk (-1,6%) en Nederland (-1,2%) is het verschil kleiner dan het Europees gemiddelde, de Duitse winkel­sector zag het verkochte volume met ruim 2,7 procent afnemen.

Vooral de Belgische voedingswinkels zagen het aantal verkochte producten aanzienlijk terugvallen. Met een daling van ruim 6,5 procent ten opzichte van begin 2023 kromp het volume in de winkels gefocust op voeding, drank en ­tabak nergens in Europa sterker dan in ons land. Specifiek voor ­supermarkten gaat het om een afname met iets meer dan 6 procent. Bovendien is in onze buur­landen de jongste maanden sprake van een stabilisering in het aantal verkochte artikelen, terwijl de daling zich in België voortzet.

Ondanks die veel lagere volume­cijfers is de totale omzet van de ­detailhandel in ons land in de loop van vorig jaar nog met bijna 3 procent gestegen. De afname van het aantal verkochte producten wordt dus gecompenseerd door de hogere prijs die de winkels ervoor krijgen. De kloof tussen het aantal verkochte artikelen en de gerealiseerde omzet is nergens in West-­Europa zo groot als bij ons. En hoe groter die kloof, des te groter het negatieve effect van de prijsstijgingen op de verkochte hoeveelheden.

De omzetstijging van de Belgische winkels is wel merkelijk kleiner dan in de meeste andere Europese landen. Als we naar onze buurlanden kijken, is enkel de Duitse winkelomzet nog minder toegenomen dan bij ons. De fysieke retail zit al langer in een neerwaartse spiraal in ons land. Begin dit jaar verkocht de ­detailhandel nog maar 84 procent van de volumes van 2015, blijkt uit gegevens van Eurostat.

De opkomst van e-commerce is een van de belangrijke verklaringen, geeft Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van de bank ING, aan. ‘Op dat vlak hebben Belgische bedrijven de boot gemist en leiden buitenlandse ­partijen als Bol en Zalando de dans. Zo snoepten zij volume af van de Belgische winkelsector.’

Daarnaast kopen Belgen hun boodschappen vaker in buitenlandse supermarkten. Grens­aankopen waren altijd al een ­fenomeen in het kleine België, maar ­hogere taksen en ­accijnzen voor frisdrank en alcohol ver­sterkten dat effect. ‘Wie voor die producten naar het buitenland rijdt, doet er meteen al zijn boodschappen’, zegt econoom Wim Van Edom van Comeos, de belangen­ organisatie van de Bel­gische handel. ‘Toen grensaan­kopen tijdens corona aan banden lagen, verdubbelde de omzet van sommige Belgische supermarkten aan de grens. De voorbije twee jaar is er weer een negatief effect op de volumes.’

Het einde van corona zette druk op de verkoop van de hele winkelsector. Eerst was het virus goed voor een enorme boost. Omdat mensen niet mochten reizen of op restaurant konden gaan, ­besteedden ze dat budget aan ­goederen als doe-­het-zelfmateriaal en (tuin)meubelen. Nadien vloeide het gezins­budget weer meer naar reizen en andere diensten.

De hoge inflatie van de voorbije jaren zette extra druk. Dat kan ­volgens Vanden Houte verklaren waarom de supermarkten het meest verliezen. ‘In de supermarkt, waar je elke week komt, zie je de inflatie duidelijker dan in de elektrozaak, waar je maar af en toe binnenstapt.’

Toch is het frappant dat Belgen harder de hand op de knip houden dan andere Europeanen. ‘Hun koopkracht blijft overeind door de automatische loonindexering’, zegt Vanden Houte. Hij wijst op een psychologisch effect. ‘Toen energie in 2022 fors duurder werd, heerste een crisissfeer. We deden onderzoek in heel Europa en ondanks de loonindexering waren de Belgen even bang voor de inflatie als de andere ondervraagden.’

Ook de supermarktketen Colruyt verwees naar perceptie toen ze in december een volumedaling rapporteerde. Ondanks de loon­indexering hebben mensen een vast boodschappenbudget, klonk het. Overstijgen ze dat, dan be­sparen ze door minder te kopen.

Bron: De Tijd