Stap voor stap naar verpakkingsvrij

OHNE is een coöperatie van duurzame supermarkten waar je biologisch, lokaal én verpakkingsvrij shopt. Alexia Coppens opende in 2015, samen met vier gelijkgezinden, de eerste verpakkingsvrije OHNE-winkel in Gent. Er volgden snel extra winkels en in 2019 werd de ondernemingscoöperatie OHNE Coop boven de doopvont gehouden.

“Deze franchisecoöperatie is vorig jaar uitgebreid naar een klantencorporatie”, vertelt Alexia, die OHNE Coop runt. “Klanten kregen de kans om mee in ons verhaal te stappen. We wilden dat al lang doen. Zo’n operatie zorgt voor extra kapitaal en helpt om onze community uit te bouwen.”

De klantencoöperatie is een succes. “We zijn snel op de rem moeten gaan staan. Eerst mochten klanten tien aandelen van 450 euro kopen, maar omdat het zo snel ging, hebben we dat herleid tot maximaal drie aandelen van 150 euro per klant. In de toe-komst zullen we dat nog herleiden tot één aandeel.” OHNE Coop telt nu een 500-tal coöperanten die in ruil 2% korting krijgen in de winkels. 

Toch heeft OHNE tot nog toe een hobbelig parcours afgelegd, geeft Alexia toe. “We hebben een sterke groei gehad tot 2019. Dat was echt onze piek. De coronaperiode was heel onvoorspelbaar. Toen hebben we goede en superslechte periodes gehad. Maar nu zitten we wel weer op een mooi groeipad”, vertelt ze. De coöperatie bestaat momenteel uit zes OHNE-winkels in Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant. En er zijn concrete plannen om een zevende winkel te openen in Merelbeke. 

“Om de overkoepelende organisatie echt rendabel te krijgen, moeten we doorgroeien naar tien à twaalf winkels”, vervolgt Alexia. “Maar we zijn trage, eerder organische groeiers. We nemen ook geen gekke financiële beslissingen. De marges binnen voeding zijn niet groot, dus we doen er alles aan om onze kosten laag te houden. Daarom hebben we echt die schaalbaarheid opgezocht. Ook al kopen we niet alles centraal aan, we komen wel als groep naar buiten en dat zorgt voor een zekere credibiliteit.” 

Alexia is econome van opleiding en had, voor ze met OHNE startte, een carrière in de IT en start-up-sector. Een goeie leerschool, zo blijkt. “Je ziet dat dit soort winkels vaak sterk waardegedreven zijn, maar dat de mensen erachter niet altijd heel commercieel ingesteld zijn. Dus bij ons helpt het wel dat we verschillende profielen in huis hebben. En dat ik, wanneer nodig, die commerciële impuls kan geven.” 

De grootste uitdaging is nu dus de coöperatie rendabel krijgen. “We zitten momenteel in een burn modus: we maken meer kosten dan dat we opbrengsten genereren. Dus moeten onze winkels groeien. Hoe we dat doen? De drempel voor nieuwe klanten verlagen, want er is wel een perceptie dat verpakkingsvrij duur is en veel organisatie vergt.” En dat is volgens Alexia zeker niet het geval. 

“Veel mensen willen wel voor minder verpakkingen gaan, maar beginnen er niet aan omdat ze het niet ‘perfect’ kunnen doen. Maar ik heb ook nog een vuilzak thuis. We zijn geen extreme wereldverbeteraars, maar vragen aan iedereen om kleine stapjes te zetten. Met iedere aankoop die je bij ons doet, heb je al een verpakking vermeden.”

De klanten die bij OHNE over de vloer komen zijn heel divers. “Enerzijds hebben we een ouder publiek dat het gewoon heel fijn vindt om lekkere lokale producten te kopen in een winkel ‘met een gezicht’. Anderzijds hebben we jonge gezinnen die er echt volledig voor gaan en zo goed als al hun aankopen hier doen.” En voor die gezinnen tracht Alexia het assortiment in de winkels zo breed mogelijk te houden, ook al is dat niet altijd vanzelfsprekend.

“Ons assortiment fluctueert: het groeit, maar neemt soms helaas ook weer af. Er zijn producenten die een retoursysteem lanceren en na een paar jaar weer afschaffen omdat het niet genoeg aanslaat. We moeten onze leveranciers nog elke dag overtuigen om dingen in bulk aan te bieden en aantonen dat het perfect kan.”

En met tien of twaalf OHNE-winkels alleen gaat dat volgens Alexia niet lukken. “Om dit concept te laten overleven, zal het gedeeltelijk ingang moeten vinden in de reguliere supermarkten.”

Hoe kunnen supermarkten dan meer verpakkingsvrij werken? “Het probleem is dat verpakkingsvrij arbeidsintensief is. In onze winkels moet veel gepoetst en geholpen worden. Ik begrijp dat dat een drempel is. Maar zorg er bijvoorbeeld voor dat je verpakkingen van groente en fruit tot het minimum gereduceerd worden." 

"Durf je leveranciers hierover aan te spreken. Werk ook zoveel mogelijk samen met lokale producenten. Daar kun je echt een verschil mee maken. En denk ten slotte ook eens aan leeggoedstromen. Voor bierflesjes is dat goed ingeburgerd. Dan moet het voor andere producten misschien ook wel lukken.” 

Alexia’s ultieme droom is trouwens dat de verpakkingsvrije winkels ooit irrelevant worden. “Het zou geweldig zijn mocht ons concept ooit overbodig worden doordat ook de reguliere supermarkten verpakkingsvrij werken. We hebben het vaak over onze ecologische voetafdruk, maar vergeten daarbij weleens de impact van onze voeding. Die is nochtans immens. Uiteindelijk staat verpakkingsvrij winkelen voor duurzaam omgaan met onze planeet en voeding. En dat is gewoon heel fijn én verslavend.”