Gezamenlijke strijd tegen peukjes en blikjes

Toezichter Johan Haems spreekt afvalgooiers rechtstreeks op hun gedrag aan. "Wie een berisping krijgt, zal zich een tijdje beter gedragen", is zijn ervaring. Samen met 56 andere toezichthouders van het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) gaat hij de strijd aan met sluikstorten en zwerfvuil. Hij nam de lezers mee naar het servicestation in Kalken langs de E17 Gent-Antwerpen. Afval is overal, maar snelweghaltes zijn hotspots. Haems en zijn collega's patrouilleren hier geregeld. Naast de inrit slingeren een hoop blikjes, sigarettenpakjes, peuken, plastic drankflessen, wikkelfolie en andere verpakkingen rond.

Ook afval kent piekmomenten. Sluikstort volgt bijvoorbeeld het ritme van de ploegenarbeid. Op de snelwegparkings merken ze de passage van de ochtend-, middag- en avondshift. Dan puilen de vuilnisbakken uit en slingert de rommel op de grond. Feestdagen zijn helemaal probleemperiodes.

De toezichters maken een onderscheid tussen sluikstorters die moedwillig grote hoeveelheden afval dumpen en de occasionele vervuiler die al eens iets op de grond gooit. De eerste pakken ze repressief aan, ze hebben daartoe politiebevoegdheid. De 'kleine' overtreders spreken ze op hun ­gedrag aan. Een welomlijnd profiel van de vervuilers kan Johan Haems ook na veertien jaar ervaring niet ­opmaken. "Je vindt ze in alle groepen en leeftijden. Het samenwerkingsverband Mooimakers lanceert daarom een campagne die de Vlamingen stimuleert om hun medemens aan te spreken als die onterecht afval dropt. Sociale controle werkt. Mensen die aangesproken worden door anderen zijn vaak gegeneerd, en dat leidt tot inzicht."

Gevraagd naar een oplossing van het zwerfvuilprobleem is Haems stellig: "Plaats overal voldoende vuilnisbakken. Maak het de mensen gemakkelijk." Kan de volgehouden inspanning van de toezichters een blijvende impact hebben? "Tja, wie een berisping kreeg, zal zich wel eventjes beter gedragen. Als zij hun ervaring vertellen aan hun omgeving, zal dat ook daar misschien enig effect hebben. Maar zoals je hier ziet: mensen blijven hun vuilnis achterlaten. We blijven inzetten op sensibiliseren en handhaven."